Η Μαντινεία του Cycling for Wine
Θα χρειαστείτε τουλάχιστον 2 μέρες για να τα δείτε όλα και κυρίως για να τα δοκιμάσετε. Αν έχετε μόνο μία, καλύτερα διαλέξτε μία από τις δύο
ευρύτερες περιοχές, αυτή της Μαντινείας ή την άλλη της Τεγέας.
Το καλύτερο είναι Σαββατοκύριακο, από Παρασκευή με διαμονή στα Άνω Δολιανά αγγίζει το τέλειο. Επίσης το ερυθρωπό μοσχοφίλερο είναι για την περιοχή ό,τι είναι το αγιωργίτικο για τη Νεμέα και το 2019 ήταν η χρονιά που επαναπροσδιόρισε την ποικιλία, ωριμάζοντας τα σταφύλια καλύτερα από κάθε άλλη χρονιά. Επειδή το κείμενο είναι μεγάλο, χωρίστηκε σε 2 μέρη, με το πρώτο να παρουσιάζει την ευρύτερη περιοχή γύρω από την αρχαία Μαντινεία ως την Τρίπολη και τα Κτήματα Σπυρόπουλου, Καλόγρη, το Οινοποιείο Τρουπή και την Οινοποία Μπουτάρη και το δεύτερο που προσφέρεται περισσότερο ποδηλατικά, τη λεκάνη που περιγράφεται από τους αμπελώνες του Ζευγολατιού, Αγιωργίτικων, Λιθοβουνιών, Τεγέας, Γαρέας, Ψιλής Βρύσης, Ριζών, κλπ και το Οινοποιείο Μορόπουλου, την Οινοποιία Μποσινάκη και το Κτήμα Τσέλεπου.
Το οροπέδιο ήταν για τους φιλέλληνες του 18ου και 19ου αιώνα η πηγή του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού (of famous Arcady you are!) πριν την κλασσική εποχή και οι ντόπιοι υπερθεματίζουν υποστηρίζοντας πως ανακάλυψαν την Αμερική πριν τον Κολόμβο και το Αφγανιστάν πριν τον Μεγαλέξανδρο. Παρ’ όλ’ αυτά το εξαιρετικό διαδραστικό αρχαιολογικό Μουσείο της Τεγέας, μέρος του δικτύου μουσείων της Τράπεζας Πειραιώς, βάζει τα πράγματα στη θέση τους με σαφήνεια και απλότητα και σίγουρα αξίζει ένα δίωρο από το χρόνο σας. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Ερχόμενοι από Αθήνα και βγαίνοντας από την τελευταία σήραγγα δεξιά σας είναι η αρχαία Μαντινεία και μπορούμε να αρχίσουμε από εκεί, οπότε βγαίνετε στην έξοδο για Βυτίνα, πριν την Τρίπολη. Μετά από 5 περίπου χλμ στρίβετε δεξιά στη διασταύρωση για Αρτεμίσιο και γρήγορα θα βρείτε αριστερά σας την Αγία Φωτεινή, που δείχνει να είναι φτιαγμένη από τα μάρμαρα αρχαίων ναών, αλλά είναι νεόκοπη, φτιαγμένη ως έργο ζωής από τον αρχιτέκτονα Κ. Παπαθεοδώρου την δεκαετία του '70 και η αισθητική της κυμαίνεται από το αριστούργημα ως την κακογουστιά, αποφασίστε ιδίοις όμμασι. Λίγο πιο κάτω όμως είναι το οινοποιείο του
Κτήματος Σπυρόπουλου, από τους πρωτεργάτες της περιοχής, με σοβαρή παρουσία στον οινικό κόσμο. Θα δείτε τον πέτρινο πύργο αριστερά σας-σήμα κατατεθέν. Εκτός από την κλασσική Κτήμα Σπυρόπουλος Μαντινεία, έχει και την Αστάλα, που περιέχει ελάχιστο Σαρντονέ και Σοβινιόν και περνάει και λίγο βαρέλι, το σύνολο των οποίων κάνει τη διαφορά με ένα πιο αέρινο και φίνο κρασί. Προσπερνάμε τον ροζέ Μελιαστό, που ξέρω του έχετε μια γλυκόπιοτη αδυναμία και θυμίζω τα 2 ωραιότατα αφρώδη του Κτήματος, Ωδή Πανός Μαντινεία, λευκό από Μοσχοφίλερο και Ωδή Πανός ροζέ, επίσης από Μοσχοφίλερο σε μια εποχή που δεν υπήρχαν ροζέ από την ποικιλία. Τα ερυθρά της περιοχής είναι ένα single vineyard Syrah και το Πορφυρός, ένα μπορντολέζικο χαρμάνι δεξιάς όχθης από καμπερνέ σοβινιόν και φραν μαζί με μερλό, ενώ υπάρχουν οι οικονομικότερες σειρές Φρουροί και Ορεινό.
Εδώ θα παρενθέσω πως το 2014 μετά την εμφάνιση των πρώτων ανοιχτόχρωμων ροζέ λόγω της μόδας αυτών της Προβηγγίας και την εμφάνιση του Petite Fleur το 2011 από ερυθρωπό (gris) σιδερίτη έγραψα ένα άρθρο παροτρύνοντας τους οινοποιούς μας να δημιουργήσουν τη μόδα των πραγματικών ροζέ, από gris ποικιλίες, όπως το μοσχοφίλερο και ο σιδερίτης, σε αντίθεση με τα άλλα, που πρακτικά ήταν κρασιά που δεν τα άφηναν να γίνουν κόκκινα. Μου πήρε ένα χρόνο να το δημοσιεύσω και με λοιδώρησαν. Δεν πειράζει, όπως έλεγε ο Μάρκος στο όλοι οι ρεμπέτες του ντουνιά, εγώ κάνω την τσάρκα μου, κι’ ας με καλαμπουρίσουν. Θα πρότεινα όμως πέραν της καθιερωμένης Μαντινείας, οι υπόλοιπες οινοποιήσεις να ονομάζονται Gris de Gris, Rose de Gris & Rouge de Gris, ανάλογα με την απόχρωση, εφ’ όσον gris σημαίνει ερυθρωπός.
Συνεχίζοντας ευθεία προσπερνάτε το Αρτεμίσιο και είτε συνεχίζετε για το χάνι της Κανδήλας για άπαιχτα παϊδάκια και μαγειρευτά, είτε στρίβετε αριστερά για Λεβίδι, όπου και γουρουνόπουλο σούβλας κάθε Σαββατόβραδο, αλλά περάστε νωρίς, τελειώνει γρήγορα.
Επιστρέφοντας προς Τρίπολη συναντάτε τοχωριό Κάψια, όπου υπάρχει και το επισκέψιμο πέτρινο οινοποιείο του Κτήματος Καλόγρη, του πρωτοπόρου στις οινοποιήσεις με γηγενείς ζύμες στην περιοχή Βαγγέλη Καλόγρη και ιδιαίτερα φιλόξενου. Τα κρασιά είναι σαφώς ρουστίκ και ιδιαίτερα. Υπάρχει όμως και η δυνατότητα για παϊδάκια στου Τσιώλη, ενώ αν σας αρέσουν τα σπήλαια και δεν έχετε επισκεφθεί του Κάψια, να η ευκαιρία.
Πολύ κοντά προς Τρίπολη το Οινοποιείο Τρουπή, ολοκληρωμένο και επίσημα επισκέψιμο πλέον, σας περιμένει να ανακαλύψετε τα ιδιαίτερα κρασιά του. Ανήσυχοι οινοποιοί, ψάχνονται πολύ τόσο στις συμβατικές οινοποιήσεις, όσο και σ’ αυτές με γηγενείς ζύμες και ελάχιστα θειώδη και ζυμώσεις και ωριμάσεις σε τσιμεντένιες δεξαμενές και βαρέλια εκτός των κλασσικών δεξαμενών. 5 μοσχοφίλερα: Τομή Μαντινεία, κοφτερή, ξυραφένια και ανάλαφρη, εντελώς διαφορετική από τις άλλες στην έκφραση των λεμονανθών. Τομή ροζέ, επίσης κοφτερή και ανάλαφρη, τριανταφυλένια με νύξεις πετροκέρασου, ενώ το Hoof & Lur (οπλή και αυλός του Πάνα) η διαφορετική οινοποίηση που έλεγα, με τις δικές του μόνο ζύμες, μακρά παραμονή με τις οινολάσπες και αφιλτράριστο, φέτος με έντονο χρώμα χαλκού, από την μερική εκχύλιση, αλλά και την πολύ καλή χρονιά αρώματα τριαντάφυλλου και μοσχολέμονου και γεύση από ροζ γκρέιπφρουτ, μοσχολέμονο και ξύσμα κουμκουάτ. To Εκατό, ένα έντονο ροζέ σε χρώμα διάφανα ερυθρό, ανοιχτό βυσσινί σαν κοκκινέλι –αν θυμάται κανείς- από τις 100! μέρες εκχύλισης: ρόδι, πιπερόριζα και ξύσματα κίτρινων εσπεριδοειδών και κουμκουάτ. Τανίνες λεπτές αλλά και χαρακτηριστική τραχύτητα. Αυτά τα δύο είναι τροχειοδεικτικά στην αναζήτηση των δυνατοτήτων της ποικιλίας στην ερυθρωπή της εκδοχή.....Route Gris, πάλι πολύπλοκη οινοποίηση και ωρίμαση, αλλά λιγώτερη εκχύλιση και εντελώς διαφορετικό στυλ. Παρεμπιπτόντως, αυτή είναι η περίπου απόχρωση για τα λεγόμενα κρασιά γκρι, αν και αυτά στη Γαλλία συνήθως προέρχονται από ερυθρές ποικιλίες. Επίσης ξυραφένια οξύτητα, αλλά και ορυκτότητα και ανάγλυφη γεύση. Και η άριστη οικονομική σειρά Φτέρη, λευκή, ροζέ σε χαρμάνι με αγιωργίτικο και ερυθρή από 100% αγιωργίτικο. Ερυθρό Route 111, από αγιωργίτικο-μαυροδάφνη, εμπνευσμένο από τον ομώνυμο πανέμορφο δρόμο που συνδέει την Τρίπολη με την Πάτρα.
Στον παράλληλο δρόμο στα 50 μέτρα υπάρχει και η συνέχεια του πρώτου οινοποιείου της περιοχής, του Καμπά, νυν Μπουτάρη. Ο Καμπάς είχε πρώτος οινοποιήσει Μαντινεία σε φιάλη Αλσατίας νομίζω στα μέσα του προηγούμενου αιώνα και αν δεν απατώμαι είχε κατορθώσει και την πρώτη οινοποίηση αφρώδους από την ποικιλία. Πέραν του απλού μοσχοφίλερου κρατήστε το Οροπέδιο, από τον παλαιό αμπελώνα του Καμπά, πολύ κομψό και φίνο, αέρινο και φευγάτο, άλλη μία εξαιρετική έκφραση της ποικιλίας, ενώ ένα ακόμα κρασί το Μοσχοφίλερο χωρίς Θειώδη, πιο αυστηρό και τραγανό συμπληρώνει την παλέτα Μπουτάρη στην περιοχή, μέχρι στιγμής.
Ακριβώς σ’ αυτό το σημείο, στη μύτη του Μύτικα, είχε στρατοπεδεύσει το 362 π.Χ. ο συνασπισμός Αθηναίων και Σπαρτιατών ενώ λίγο νοτιώτερα προς το Ζευγολατιό, προς το χωριό Πέλαγος βρισκόταν ο συνασπισμός της Θήβας. Μιλάμε για τη μάχη της Μαντινείας που με ένα κρυφό (δεν φαινόταν από τη θέση των αντιπάλων) στρατηγικό ελιγμό πλευροκόπησης από τον Επαμεινώνδα έληξε με τυπική νίκη των Θηβαίων, αλλά και απώλεια του ιδίου, που μαζί με την απώλεια του Πελοπίδα ένα χρόνο πριν, σήμανε το τέλος της ηγεμονίας της Θήβας.
Στην Τρίπολη τρώτε στη Δεξαμενή ή στην Πεινακοθήκη.
Φεύγοντας από την Τρίπολη πηγαίνετε προς Ζευγολατιό με τον αμπελώνα στα αριστερά σας, ενώ στο Νιοχώρι μπορείτε να περάσετε από το Οινοποιείο Μορόπουλου. Τα δύο αδέλφια έχουν μία σταθερή ποιοτική άνοδο με δύο πολύ ωραία κρασιά από μοσχοφίλερο 100% των 120 ιδιόκτητων στρεμάτων τους στο Ζευγολατιό, το Μοσχοφίλερο Οινοποιείο Μορόπουλου και το Ροζέ Μοσχοφίλερο Μορόπουλος, αμφότερα με αρκετή παραμονή με τις φίνες οινολάσπες, πράγμα που τους προσδίδει σώμα και πολυπλοκότητα. Το ροζέ του 2017 ήταν το καλύτερο ροζέ από Μοσχοφίλερο. Ασχολούνται όμως και με την ανάδειξη άλλων τοπικών προϊόντων (baby σκόρδα τουρσί ή τις καλύτερες φράουλες που έχετε φάει, ας πούμε), όπως θα διαπιστώσετε αν τους επισκεφθείτε. Παρ’όλο που δεν είναι επισκέψιμοι τυπικά, η φιλοξενία τους ξεπερνά εύκολα τέτοιες λεπτομέρειες.
Αν στρίψετε δεξιά προς Στάδιο και Λιθοβούνια στο επόμενο χωριό, το Στενό θα βρείτε την Οινοποιία Μποσινάκη στο δεξί σας χέρι, χρησιμοποιήστε το κινητό σας για εντοπισμό, η οδηγία ισχύει για όλες τις διαδρομές. Πολύ καλές δουλειές εδώ και χρόνια, επίσης με 2 μόνο ετικέτες από την ποικιλία της περιοχής, αλλά η Μαντινεία Μποσινάκη παλαιώνει, διαπιστωμένα σε κάθετες δοκιμές 3 ετών τουλάχιστον, ενώ η πολύ καλή Ιέρεια ήταν από τα πρώτα ροζέ από την ποικιλία και εξακολουθεί να είναι πολύ καλή με ξεκάθαρα αρώματα τριαντάφυλλου και ξύσματος λεμονιού, αλλά ισορροπημένη μέσα σε κοφτερή οξύτητα.
Κάπου εδώ θα καταλάβετε γιατί είπα χρειάζεστε πάνω από μια μέρα στην περιοχή. Αν μετά τον Μποσινάκη συνεχίσετε ευθεία περνάτε έξω από τα Λιθοβούνια και φτάνετε στο Στάδιο, την Αλέα, την Επισκοπή και την Τεγέα. Αν πηγαίνατε ευθεία στο Στενό, θα φτάνατε στα Αγιωργίτικα και δεξιά θα μπαίνατε στον αμπελώνα. Αν αντί να κάνετε δεξιά στον αμπελώνα συνεχίζατε ευθεία, θα φτάνατε στο καταπράσινο Παρθένι, ένα πανέμορφο πέτρινο χωριό, με το κτίριο του ανενεργού πλέον σιδηροδρομικού σταθμού κάτω απ’ τα πλατάνια με αμπέλια ζερβόδεξα να έχει μετατραπεί σε καφενεδάκι και πολύ συμπαθητική ταβέρνα. Στη συνέχεια θα ανεβαίνατε λίγο για να κατηφορήσετε το Παρθένιο όρος και μετά από 6-7 χλμ θα στρίβατε δεξιά (διαφορετικά θα φτάνατε στο Άστρος) να ανεβείτε προς Τεγέα. Αλλά πάλι θα στρίβατε σε λίγο αριστερά προς Άνω Δολιανά, Άγιο Πέτρο και όλα αυτά τα υπέροχα μέρη και πάλι θα τραβούσατε χειρόφρενο στα 4 χλμ γιατί θα είχατε φτάσει στο
Κτήμα Τσέλεπου. Υπέροχα φαγοπότια κάτω από τα πλατάνια στο μύλο του Κτήματος με το cyclingforwine θα μείνουν αξέχαστα και θα επαναληφθούν βεβαίως. Μαντινεία έφτιαξαν κι’ άλλοι πριν απ’ αυτόν, όπως ο Καμπάς, ο Νασιάκος και ο Αντωνόπουλος, αλλά ήταν ο Γιάννης Τσέλεπος που επαναπροσδιόρισε την ποικιλία σε στιβαρό, σοβαρό κρασί παλαίωσης, με σώμα, αυστηρά αρώματα, και υψηλές οξύτητες στις αρχές του 1990, όταν τα υπόλοιπα μοσχοφίλερα άδειαζαν πριν βγει το καλοκαίρι. Η Μαντινεία Κτήμα Τσέλεπου παραμένει κρασί αναφοράς και δεν πτοείται από μια κάθετη δοκιμή πενταετίας, ούτε από πιάτα όπως παστό μπακαλιάρο με κρεμμύδια και σταφίδες στο φούρνο ή μαύρο ριζότο σουπιάς, αλλά αγαπάει όλες τις θαλασσινές μακαρονάδες και ψητά ψάρια, ενώ απεχθάνεται ευγενικά τις ψητές χοιρινές και λοιπά κρέατα. Φυσικά παραμένει η σημαία του, αλλά επειδή υπάρχει όραμα πίσω απ’ αυτό, η αναζήτηση των δυνατοτήτων της ποικιλίας συνεχίζεται χρόνια τώρα με το τραγανό και πολύπλοκο Blanc de Gris Κτήμα Τσέλεπου, πιο στιβαρή οινοποίηση με ολιγόωρη εκχύλιση, πολύμηνη παραμονή του κρασιού με τις οινολάσπες, ωρίμαση σε δίτονα foudre (μεγάλα ξύλινα βαρέλια) και δυνατότητα παλαίωσης άνω των 7 ετών, το Gris de Nuit ροζέ, αλλά με χαρμάνι μικροοινοποιήσεων, παραμονή με φίνες οινολάσπες μετά την οινοποίηση σε ανοξείδωτες δεξαμενές και ωρίμαση σε πήλινους αμφορείς και τσιμεντένιες δεξαμενές, με την αντίστοιχη φινέτσα και πολυπλοκότητα στη μύτη και το στόμα, και μια νέα ετικέτα μακράς εκχύλισης που ετοιμάζεται. Και άμα σπουδάσεις στη Βουργουνδία, δεν θα φτιάξεις ένα φινετσάτο βαρελάτο Σαρντονέ, τον Μαρμαριά; Και έσε ανοξείδωτες δεξαμενές, δεξαμενή και βαρέλια ακακίας, με την αντίστοιχη φινέτσα και πολυπλοκότητανα κλασσάτο Gewurstraminer, τη Μελισσόπετρα, να θυμάσαι την Αλσατία; Και επίσης φυσικά, υπάρχουν τα κλασσικά πολυβραβευμένα ερυθρά του κτήματος ο Κοκκινόμυλος από 100% Μερλό και το Αυλοτόπι από 100% Καμπερνέ, κρασιά πυκνά, στιβαρά, απολαυστικής μακράς επίγευσης και μακροημέρευσης.
Τώρα τι να πω; Δεν θα πάτε μια βόλτα στα Άνω Δολιανά ή καλύτερα δεν θα μείνετε; Καταπληκτική θέα και χαλάρωση, με καφενέδες, ελάχιστα μεζεδοπωλεία και μια ταβέρνα. Βόλτα στον Άγιο Πέτρο; Όχι; Μα θα ξανανιώσετε εκεί πάνω με τα έλατα και τον καθαρό αέρα! Καλά, στην Τεγέα όμως να πάτε οπωσδήποτε, για το καταπληκτικό μουσείο και για καφέ στον αρχαιολογικό χώρο και βόλτα στα δρομάκια με τα πέτρινα σπίτια. Και οπωσδήποτε ποδηλατόβολτα στη Γαρέα, την Ψηλή Βρύση, την Κερασίτσα και την διαδρομή ξανά προς Στενό περνώντας απ’ τα Λιθοβούνια...Παρθένι κλπ.